Narodni poslanik SDA Sandžaka u Skupštini Srbije Ahmedin Škrijelj govorio je o prijedlogu Zakona o dopuni Zakona o potvrđivanju Evropske povelje o lokalnoj samoupravi.
Obraćanje narodnog poslanika prenosimo u cjelosti.
Predsjedavajuća, koleginice i kolege narodni poslanici, članovi Vlade, uvaženi građani,
U ovom dijelu rasprave koji se odnosi na potvrđivanje međunarodnih ugovora pažnju ću posvetiti prijedlogu Zakona o dopuni Zakona o potvrđivanju Evropske povelje o lokalnoj samoupravi.
U kontekstu ovog zakona, važno je istaći da je Vlada Republike Srbije 9. jula 2021. godine usvojila Program za reformu sistema lokalne samouprave za period od 2021. do 2025. godine.
Programom za reformu lokalne samouprave kao opšti cilj reforme sistema lokalne samouprave navedeno je, citiram: „uspostavljanje sistema lokalne samouprave koji omogućava efikasno i održivo ostvarivanje prava građana na lokalnu samoupravu. Vizija ove reforme jeste moderna, profesionalna, efikasna i odgovorna lokalna samouprava.
Lokalna samouprava u budućnosti treba da bude u potpunosti sposobna da pruža kvalitetne javne usluge građanima i privredi, da primjenjuje načela dobrog upravljanja u svom radu i da svojim djelovanjem unapređuje kvalitet života građana i doprinosi ravnomjernom razvoju Republike Srbije“, kraj citata. Načela decentralizacije i dekoncentracije definisana su kao vodilje reforme sistema lokalne samouprave.
Dalje se programom navodi da domaće zakonodavstvo nije u potpunosti usaglašeno sa Evropskom poveljom o lokalnoj samoupravi, kao i to da se u praksi ne sprovode potpuno i suštinski pojedina načela Evropske povelje o lokalnoj samoupravi. Pa se postavlja pitanje šta je vlast sprečavalo da to uradi?
Zakonom o lokalnoj samoupravi, lokalna samouprava je definisana kao pravo građana da neposredno i preko slobodno izabranih predstavnika upravljaju javnim poslovima od neposrednog, zajedničkog i opšteg interesa za lokalno stanovništvo.
Realnost je potpuno drugačija, jer lokalne samouprave u Republici Srbiji, nemaju pravo i mogućnost da upravljaju značajnim dijelom javnih poslova koje možemo svrstati u kategoriju, kako to Zakon o lokalnoj samoupravi kaže, poslova od neposrednog, zajedničkog i opšteg interesa za lokalno stanovništvo.
Republička vlast koja inače raspolaže sa većim pravnim, političkim, finansijskim i drugim resursima često posegne za kažnjavam lokalne vlasti a posledice trpe obični građani.
Republika Srbija kao duboko centralizovana država, lišena je sposobnosti da pravedno i jednako vodi računa o svim područjima i građanima i trenutno ne može da dosegne ideal države jednake prema svim svojim građanima i države ravnopravnih građana i naroda.
Jedan od uzorka za takvo stanje jeste i činjenica da Republika Srbije nije ratifikovala neke od ključnih članova Evropske povelje o lokalnoj samoupravi.
Taj problem prepoznat je i u Programu za reformu lokalne samouprave, pa se postavlja pitanje zbog čega Vlada Srbije nije ovim zakonom obuhvatila i ratifikaciju člana 4. stav 3. i 5. i člana 8. stav 3. već je ovim prijedlogom zakona propisana ratifikacija člana 6. stav 1. i 2. i člana 7. stav 2.
Član 4. stav 3. Evropske povelje o lokalnoj samoupravi propisuje da će javne poslove prvenstveno obavljati oni organi vlasti koji su najbliži građanima. Ovo načelo je u samim temeljima evropskog koncepta lokalne samouprave, a zauzima i značajno mjesto u uređenju Evropske unije.
Srbija nije ratifikovala ni stav 5. istog člana, koji glasi: „Tamo gdje su im ovlašćenja dodijeljena od strane centralne ili regionalne vlasti, lokalnim organima vlasti će, u mjeri u kojoj je to mogućno, biti data puna sloboda odlučivanja u prilagođavanju svojih aktivnosti lokalnim uslovima”.
U programu se dalje kaže da ustavna rješenja za sistem lokalne samouprave daju mogućnost da se on dalje značajno razvija i unapređuje, dok dio reformi ipak iziskuje izmjene Ustava, o kojima treba da se otvori širi dijalog, pa se navodi npr. uvođenje dvostepene lokalne samouprave, regionalnog nivoa samouprave, jačanje finansijske autonomije lokalne samouprave itd.
Ovaj strateški dokument predviđa da se do budućeg modela sistema lokalne samouprave treba doći uzimajući u obzir ekonomski, demografski, obrazovni, nacionalni, kulturološki i politički kontekst.
Kada govorimo o tome kojim nadležnostima treba ojačati status opština i gradova, stava smo da je u prvom redu potrebno sve povjerene poslove koje opštine i gradovi sada obavljaju predvidjeti kao izvorne poslove odnosno nadležnosti jedinica lokalnih samouprava. Pored toga, pomenuću samo neke od nadležnosti i prava u kojima je potrebno ojačati ulogu lokalne samouprave.
Potrebno je, na temelju prakse koje postoji u modernim i demokratskim državama, upravne poslove koji se odnose na izdavanje ličnih dokumenata i dodjeljivanje matičnih brojeva građanima, koje vrši Ministarstvo unutrašnjih poslova povjeriti lokalnim samoupravama kao i samo upravljanje određenim segmentima policije. Lokalnu samoupravu treba ovlastiti i da daje saglasnosti na godišnje planove i programe rada i druge vrste akata kojima se reguliše aktivnost, rad i djelovanje organizacionih jedinica javnih preduzeća, ustanova, službi, fondova i drugih pravnih lica osnovanih od strane Republike Srbije a uspostavljenih na teritoriji jedinice lokalne samouprave.
Budžetima lokalnih samouprava treba pripasti i veći procenat od naplate PDV-a ali i drugi prihodi koji se ostvare i prikupe na teritoriji jedinice lokalne samouprave a na koje lokalne samouprave nije imala pravo shodno odredbama važećeg Zakona o finansiranju lokalne samouprave.
Lokalnim samoupravama treba dati u nadležnost vlasništvo i gazdovanje šumama, upravljanje vodama, te bezuslovno korišćenje drugih prirodnih resursa koji se nalaze na teritoriji lokalne samouprave. Takođe je neophodno da se ukine obaveza da lokalne samouprave da Republici Srbiji plaća naknadu za korišćenje vodnog dobra koju građani koriste za piće i druge namene. Kada govorim o tome podsjetiću vas da član 1. stav 2. Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima kaže da svi narodi mogu slobodno da raspolažu svojim prirodnim bogatstvima i prirodnim izvorima te da jedan narod ne može ni u kom slučaju da bude lišen svojih sopstvenih sredstava za život.
Dakle, sve ono što je predviđeno Evropskom poveljom o lokalnoj samoupravi članovima 4. stav 3. i 5. i članom 8. stav 3. koji još uvijek nisu ratifikovani, ključna je prepreka da bi jedna opština mogla u punom kapacitetu da upravlja javnim poslovima od opšteg, zajedničkog i neposrednog interesa za lokalno stanovništvo kako to kaže Zakon o lokalnoj samoupravi.
Poslanica SDA Sandžaka koleginica Minela Kalender danas je iznijela suštinske probleme obespravljenih građana Sjenice sa tačno navedenim činjenicama da građani u ovoj opštini svoja osnovna prava ostvaruju u susjednim opštinama i gradovima, odnosno u tri okruga a ne u svojoj opštini.
Odgovore na probleme koje je koleginica Kalender istakla jedino može dati premijer, jer obuhvataju više oblasti i odnose se na više ministarstava a predsjednik Vlade je po zakonu ovlašćen da vodi i usmjerava Vladu, usklađuje rad članova Vlade i jedini ima pravo ostalim članovima Vlade davati obavezna uputstva i posebna zaduženja. Međutim ministarka zaštite životne sredine Pavkov je zloupotrebila svoje prisustvo i sve istaknute probleme građana Sjenice omalovažila i svela ih na pitanje upravljanja i organizacije „ Rezrvata Uvac“ od kojih građani Sjenice u trenutnoj situaciji nemaju nikakvu korist, a kao jedan od primera navesti ću problem otvaranja odnosno realizacije razvojnih turističkih projekata i otvaranja adekvatnih turističkih objekata.
Kada se govori o pravilima i načelima kojima se uređuju uslovi za osnivanje opština, dužan sam da isktanem da je Republici Srbiji, bar prema našem mišljenju tu potreban liberalniji i ujednačen pristup i da teritorijalni raspored opština i gradova u Srbiji uobličen još šezdesetih godina 20. vijeka samo je u manjoj mjeri mijenjan. Upravo je u tom procesu negde 1960. godine Brodarevu, jednoj sandžačkoj varoši na granici Srbije i Crne Gore nepravedno oduzet status opštine i ukjlučeno je u sastav opštine Prijepolje.
Brodarevo je udaljeno oko 25 km od administrativnog centra opštine Prijepolje a građani Bordareva često moraju putovati u Prijepolje za osnovne administrativne usluge. Građani Brodareva često su suočeni sa činjenicom da se zanemaruju njihove potrebe u izgradnji infrastrukture ali i u drugim oblastima od značaja za zadovoljenje njihovih osnovnih potreba. Kao što sam rekao Brodarevo je pogranično mjesto sa svojim specifičnim identitetom, tradicijom i posebnošću koje ga razlikuju od drugih dijelova opštine Prijepolje, kojoj trenutno pripada.
Zakon o lokalnoj samoupravi u članu 18. stav 1. propisuje da se opština osniva za teritoriju i koja ima najmanje 10.000 stanovnika. Međutim trenutno stanje u ovoj oblasti pokazuje da u Republici Srbiji ima 28 opština sa brojem stanovnika koji je manji od 10.000. Dakle, ne bi smjele da postoje smetnje da se ovoj sandžačkoj varoši vrati status opštine koji joj je nepravedno oduzet.
Važna činjenica jeste i to da u Brodarevu Bošnjaci čine većinsko stanovništvo te im je status opštine potreban i radi lakšeg ostvarivanja prava garantovanih Ustavom. Lokalna samouprava ujedno je i važan faktor i mehanizam za položaj i ostvarivanje prava manje brojnih naroda, јеr je staranje o ostvarivanju prava, zaštita i unapređenje položaja nacionalnih manjina jedna od izvornih nadležnosti lokalne samouprave.
Možemo konstatovati da opravdanost ove inicijative je potkrijepljena čvrstim argumentima i da bi se njenom impelementacijom izašlo u susret potrebama građana Brodareva što bi proizvelo višestruke pozitivne efekte u svim oblastima društvenog života.